Đầu mùa hè năm 2022, Cơ quan Tình báo An ninh Canada nhận được thông tin về một kế hoạch ám sát nhắm vào Hardeep Singh Nijjar, thủ lĩnh phe ly khai người Sikh đang sống tại Surrey, vùng ngoại ô Vancouver. Họ lập tức cảnh báo với Nijjar về mối đe dọa này để đề phòng.

Dù vậy, hôm 18/6, khi chiếc xe chở Nijjar tiến vào bãi đậu tại đền thờ Guru Nanak Sikh Gurudwara của người Sikh ở Surrey, hai người đàn ông cao to bịt mặt tiến đến gần và nổ súng. Nijjar thiệt mạng tại chỗ, còn hai sát thủ tháo chạy về phía một chiếc xe đang chờ gần đó.

Cảnh sát Canada tới nay chưa bắt được nghi phạm nào liên quan tới vụ ám sát, nhưng phát biểu trước quốc hội hôm 18/9, Thủ tướng Justin Trudeau cho biết “có những bằng chứng đáng tin cậy về mối liên hệ tiềm tàng giữa đặc vụ của chính phủ Ấn Độ với vụ sát hại công dân Canada Hardeep Singh Nijjar”.

New Delhi lập tức bác bỏ, gọi đây là cáo buộc “vô lý”, đồng thời yêu cầu Canada trấn áp các nhóm chống Ấn Độ hoạt động trên lãnh thổ của mình.

Ấn Độ ngày 19/9 trục xuất một nhà ngoại giao cấp cao của Canada, vài giờ sau khi Ottawa trục xuất một quan chức hàng đầu Ấn Độ. Những động thái “ăn miếng trả miếng” này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa hai nước đang leo thang nhanh chóng liên quan đến vụ ám sát Nijjar.

Một phần nguyên nhân khiến căng thẳng giữa New Delhi và Ottawa bị đẩy lên cao bắt nguồn từ việc Nijjar, 45 tuổi, là thủ lĩnh người Sikh nổi tiếng ở tỉnh British Columbia, tây Canada. Ông ủng hộ thiết lập “nhà nước độc lập” mang tên Khalistan cho người Sikh tại khu vực miền bắc Ấn Độ, thậm chí là một phần Pakistan.

Nijjar sinh ra tại quận Jalandhar thuộc bang Punjab, phía bắc Ấn Độ, và chuyển đến Canada vào năm 1997, nơi ông kết hôn, có hai con trai, nhập tịch và kiếm sống bằng nghề sửa ống nước, theo Cơ quan Giám sát Chủ nghĩa Cực đoan Khalistan của Viện Quản lý Xung đột Độc lập, trụ sở tại New Delhi.

Ban đầu, ông có liên hệ với nhóm ly khai người Sikh Babbar Khalsa International (BKI), theo Cơ quan Điều tra Quốc gia Ấn Độ. New Delhi đã liệt BKI vào danh sách “tổ chức khủng bố”, cáo buộc họ được Cơ quan Tình báo Liên ngành (ISI) của Pakistan tài trợ. Tuy nhiên, Islamabad phủ nhận cáo buộc này.

Năm 2016, truyền thông Ấn Độ đưa tin Nijjar bị nghi ngờ chủ mưu một vụ đánh bom ở bang Punjab, nơi có đa số người theo đạo Sikh, và huấn luyện những kẻ khủng bố ở một thành phố nhỏ phía đông nam Vancouver.

Nijjar bác bỏ, nói với báo Vancouver Sun rằng ông bận rộn đến mức không có đủ thời gian tham gia vào hoạt động chính trị của cộng đồng người Sikh hải ngoại.

“Tất cả các cáo buộc đó đều là rác rưởi. Tôi đã sống ở đây 20 năm, đúng không? Hãy nhìn vào hồ sơ của tôi. Chẳng có gì cả. Tôi là một người làm việc chăm chỉ. Tôi có công việc kinh doanh của riêng mình trong lĩnh vực sửa ống nước”, Nijjar nói với tờ báo.

Dù vậy, trong một bức thư ngỏ cùng năm, Nijjar tuyên bố ông là “người theo chủ nghĩa dân tộc đạo Sikh, tin tưởng và ủng hộ quyền tự quyết và độc lập của người Sikh tại Punjab”.

Theo một thông báo năm 2020 từ chính phủ Ấn Độ, Nijjar sau đó trở thành chỉ huy Lực lượng Hổ Khalistan (KTF), “tích cực tham gia vào việc vận hành, kết nối, đào tạo và tài trợ” cho các thành viên của nhóm.

Ấn Độ cũng liệt Nijjar vào danh sách “khủng bố” với lý do ông tham gia vào việc “khuyến khích các cuộc bạo loạn và nổi dậy” cũng như “cố gắng châm ngòi bất hòa giữa các cộng đồng sắc tộc khác nhau” ở trong nước.

Ấn Độ lo các hoạt động của cộng đồng người Sikh ở nước ngoài, đặc biệt là Canada, có thể khiến phong trào ly khai bùng phát trở lại. Bang Punjab của Ấn Độ từng rung chuyển vì phong trào ly khai bạo lực vào những năm 1980, khiến hàng nghìn người thiệt mạng.

Canada là một trong những quốc gia có tỷ lệ người gốc Ấn cao nhất thế giới, với khoảng 1,4 triệu người trên tổng dân số gần 40 triệu. Canada cũng có tỷ lệ người Sikh cao nhất, chỉ sau Punjab, với khoảng 770.000 người theo tôn giáo này, theo kết quả điều tra dân số năm 2021.

Đối với những người ủng hộ thành lập “nhà nước Khalistan độc lập”, Nijjar là một thủ lĩnh nổi bật, có ảnh hưởng mạnh mẽ và được bầu làm người đứng đầu đền thờ Guru Nanak Sikh Gurudwara.

Truyền thông Canada cho biết sau khi Nijjar bị ám sát, hàng trăm người đã biểu tình bên ngoài lãnh sự quán Ấn Độ ở Vancouver, cáo buộc có “bàn tay nước ngoài” tham gia vào vụ giết hại ông.

Họ mô tả Nijjar là người “hiền hòa” và “khiêm tốn”, bác bỏ cáo buộc rằng ông có dính líu đến bạo lực. “Ông ấy là một người đáng kính, làm việc chăm chỉ, một người đàn ông của gia đình”, Gurkeerat Singh, người tham gia biểu tình, nói.

Hôm 18/9, Moninder Singh, người phát ngôn của Hội đồng Sikh Gurdwara ở British Columbia, nói với CTV News rằng làn sóng ủng hộ Nijjar sau khi ông qua đời là dấu hiệu cho thấy thủ lĩnh người Sikh này được nhìn nhận thế nào trong cộng đồng.

Cái chết của Nijjar “đã gây chấn động cộng đồng người Sikh trên toàn thế giới, trong đó có cả Punjab”, Singh nói.

Song tại Punjab, các chính trị gia địa phương cho biết Nijjar và phong trào của ông ít được biết đến, bất chấp những cáo buộc của chính phủ Ấn Độ nhằm vào ông.

“Nijjar đã sống ở nước ngoài nhiều năm trước và không còn ai nhớ tới hay nhắc đến ông ấy”, Raman Arora, nhà lập pháp thuộc đảng cầm quyền ở thành phố Jalandhar, tỉnh Punjab, nói. “Phong trào Khalistan đã chết ở đây suốt nhiều thập kỷ qua”.

Nhưng giới quan sát lo ngại căng thẳng giữa Canada và Ấn Độ liên quan đến cái chết của Nijjar có thể tiếp tục leo thang, khiến các nước phương Tây phải “chọn phe” trong bối cảnh họ đang nỗ lực củng cố quan hệ với Ấn Độ, quốc gia đông dân nhất thế giới.

Ấn Độ gần đây tìm cách thể hiện mình là nước dẫn dắt các quốc gia đang phát triển, hay còn gọi là Nam Bán cầu. Đây là những nước mà Mỹ cùng các đồng minh phương Tây, trong đó có Canada, đang tìm cách lôi kéo trong cuộc cạnh tranh địa chính trị với các đối thủ như Nga và Trung Quốc.

Phương Tây tới nay vẫn kêu gọi các bên kiềm chế và chờ đợi kết quả cuộc điều tra mà Canada đang tiến hành. Tuy nhiên, nếu các điều tra viên Canada cho rằng Ấn Độ có liên quan, Mỹ và các đồng minh sẽ phải lựa chọn ủng hộ Canada hoặc Ấn Độ trong cuộc tranh cãi.

“Các lãnh đạo chắc chắn sẽ không muốn căng thẳng hiện nay giữa Canada và Ấn Độ leo thang thành cuộc đối đầu giữa một cường quốc Đại Tây Dương với một đất nước đứng đầu khối đang phát triển, điều có thể ảnh hưởng đến các nỗ lực ngoại giao của phương Tây hiện nay”, bình luận viên James Landale của BBC nhận định.

Vũ Hoàng (Theo Al Jazeera, CTV News, BBC)

Tờ Der Spiegel của Đức hôm 19/9 cho biết Ukraine từ chối nhận 10 chiếc xe tăng Leopard 1 của Đức trong buổi lễ bàn giao ở thành phố Rzeszów, Ba Lan, khi phát hiện những chiếc xe này bị hư hỏng và Kiev không có đủ kỹ sư, linh kiện thay thế để tự sửa chữa.

Berlin sau đó cử một đội kỹ thuật tới để kiểm tra lô xe, kết luận rằng chúng bị xuống cấp trong quá trình huấn luyện cho binh sĩ Ukraine tại Đức và cần được bảo dưỡng trước khi đưa ra chiến trường. Bộ Quốc phòng Đức cho biết hai nước đang phối hợp để sửa chữa lại lô xe.

Đây là lô Leopard 1 thứ hai mà Đức chuyển giao cho Ukraine từ đầu chiến sự. Berlin hồi đầu năm cam kết phối hợp với Hà Lan và Đan Mạch để cung cấp cho Kiev hơn 100 chiếc Leopard 1 đã được tân trang. Một số chiếc trong lô đầu tiên mà Đức bàn giao cho Ukraine hồi tháng 7 cũng gặp vấn đề về kỹ thuật tương tự lô thứ hai.

Xe tăng Leopard 1 do hãng Porsche phát triển vào những năm 1960, với hơn 4.700 chiếc đã xuất xưởng. Leopard 1 nặng 42,2 tấn, được trang bị pháo với rãnh khương tuyến L7A3 105 mm, hai súng MG-3 hoặc FN MAG, có thể đạt tốc độ tối đa 65 km/h với tầm hoạt động 450-600 km.

Đức đã loại biên Leopard 1 vào năm 2003 và đang thiếu kỹ sư biết vận hành dòng xe này, nên phải nhờ binh sĩ Hà Lan và Đan Mạch hỗ trợ trong quá trình đào tạo kíp lái Ukraine. Tuy nhiên, nhiều quan chức Đức cho rằng Leopard 1 có thể là lựa chọn thay thế hữu ích cho Leopard 2A6, mẫu xe tăng chủ lực có giá đắt hơn nhiều lần với số lượng sẵn có không cao.

Đức trước đó đã phải rút trực tiếp 18 chiếc Leopard 2A6 trong biên chế để viện trợ cho Ukraine, dù quân đội Đức cũng cần mẫu xe tăng này. Một số chuyên gia phương Tây nhận định Leopard 1 vẫn có sức mạnh vượt trội so với các mẫu xe tăng chủ lực thời Liên Xô như T-72 của Nga, thêm rằng chúng sẽ phát huy hiệu quả sau khi được tân trang.

Trong khi đó, Nga nhiều lần nhấn mạnh bất cứ vũ khí nào phương Tây chuyển cho Ukraine sẽ chỉ kéo dài cuộc xung đột và dẫn tới đổ máu không cần thiết. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cảnh báo “xe tăng Đức sẽ cháy rụi trên chiến trường Ukraine như những phần còn lại của vũ khí phương Tây”.

Phạm Giang (Theo Del Spiegel, Telegraph)

Quan chức Bộ Ngoại giao Nhật Bản hôm nay cho biết họ đã gửi kháng thư tới Trung Quốc sau khi cảnh sát biển Nhật Bản hồi tháng 7 phát hiện chiếc phao ở vùng biển gần nhóm đảo mà Tokyo gọi là Senkaku, còn Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư trên biển Hoa Đông.

“Chúng tôi đã yêu cầu dỡ phao ngay lập tức vì hành động này vi phạm luật pháp quốc tế”, quan chức Nhật nói, cho rằng vùng biển này thuộc vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Nhật Bản.

Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Hirokazu Matsuno cũng phát biểu trong cuộc họp báo hôm 19/9 rằng hành động của Trung Quốc không phù hợp với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) mà cả Nhật Bản và Trung Quốc đều tham gia.

Theo Bộ Ngoại giao Nhật, chiếc phao màu vàng được phát hiện ở vùng biển cách Uotsuri, đảo lớn nhất của nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư, khoảng 80 km về phía tây bắc, có đèn sáng và ký tự tiếng Trung, cho thấy mục đích của nó là nghiên cứu biển.

Cảnh sát biển Nhật Bản đã đưa ra cảnh báo hàng hải kể từ ngày 15/7 để đảm bảo an toàn cho các tàu thuyền đi lại ở vùng biển gần đó.

Trung Quốc hiện chưa phản hồi thông tin từ phía Nhật Bản.

Senkaku/Điếu Ngư là nhóm đảo không người ở nằm cách Tokyo khoảng 1.900 km và Thượng Hải khoảng 600 km, hiện do Nhật Bản kiểm soát. Căng thẳng giữa Nhật Bản và Trung Quốc xung quanh chủ quyền đối với nhóm đảo đã diễn ra nhiều năm. Nhiều cuộc biểu tình chống Nhật đã nổ ra ở Trung Quốc sau khi Tokyo quốc hữu hóa nhóm đảo năm 2012.

Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản càng trở nên căng thẳng từ khi Tokyo bắt đầu xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý từ nhà máy hạt nhân Fukushima ra đại dương hôm 24/8. Bắc Kinh đáp trả bằng lệnh cấm toàn bộ hải sản nhập khẩu từ Nhật Bản.

Theo dữ liệu của Bộ Tài chính Nhật Bản công bố ngày 20/9, xuất khẩu thực phẩm từ Nhật Bản sang Trung Quốc đã giảm 41,2% trong tháng 8, xuống còn 14 tỷ yên (95 triệu USD).

Huyền Lê (Theo AFP, Kyodo News)